Świadczenia pieniężne dla osób represjonowanych

Dodatek dla osób represjonowanych czyli co osoba represjonowana może otrzymać. Przez osoby represjonowane należy rozumieć osoby, które w okresie wojennym i powojennym doświadczyły represji. Świadczenia pieniężne, przysługujące osobom represjonowanym, przyznawane są na podstawie ustaw, wśród których należy wymienić:

• ustawa z dnia 24 stycznie 1991 roku o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego
• ustawa z dnia 2 września 1994 roku o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu
• ustawa z dnia 20 marca 2015 roku o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych
• ustawa z dnia 12 sierpnia 2020 roku o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom zesłanym lub deportowanym przez władze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich
• ustawa z dnia 31 maja 1996 roku o osobach deportowanych do pracy przymusowej oraz osadzonych w obozach pracy przez III Rzeszę Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich

Ofiary represji wojennych – dodatek dla osób represjonowanych

Osoby, które brały udział w wojnach, działaniach zbrojnych i powstaniach narodowych, wchodząc w skład formacji wojskowych lub organizacji walczących o suwerenność i niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej nazywamy kombatantami.

Kombatantom, będącym inwalidami wojennymi lub wojskowymi przysługują świadczenia pieniężne i inne uprawnienia przewidziane w przepisach ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin. Żołnierzowi, który na skutek działań wojennych lub o charakterze wojennym został inwalidą, przysługuje renta inwalidy wojennego. Członkowie rodziny po zmarłym inwalidzie wojennym mają natomiast prawo do renty rodzinnej.

Dodatek dla osób represjonowanych – dodatek kombatancki

Kombatantom i osobom uprawnionym, które mają ustalone prawo do emerytury lub renty, albo pobierają uposażenie w stanie spoczynku bądź uposażenie rodzinne przysługuje dodatek kombatancki w kwocie 256,44 zł. Przyznanie dodatku kombatanckiego następuje na wniosek składany do właściwej placówki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wraz z zaświadczeniem potwierdzającym uprawnienia kombatanckie, wystawianym przez szefa Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

*przed 18 maja 2014 roku zaświadczenie wystawiał kierownik Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych lub Zakład Ubezpieczeń Społecznych

*od 24 stycznia do 1 sierpnia 1991 roku zaświadczenie wystawiał minister pracy i polityki socjalnej

Dodatek dla osób represjonowanych – dodatek kompensacyjny

W przypadku śmierci uprawnionego do dodatku kombatanckiego, współmałżonek pobierający emeryturę lub rentę może złożyć wniosek o dodatek kompensacyjny w kwocie 38,47 zł, który stanowi 15 % dodatku kombatanckiego.

Ryczałt energetyczny

Kolejnym świadczeniem pieniężnym przysługującym kombatantom pobierającym emerytury jest ryczałt energetyczny w kwocie 192,58 zł. Świadczenie to przysługuje również wdowie i wdowcowi po kombatancie, będącemu emerytem lub rencistą. Wniosek o ryczałt energetyczny można złożyć w dowolnej placówce Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Tak, jak w przypadku dodatku kombatanckiego, tak i tutaj, konieczne jest załączenie zaświadczenia z Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Dodatki dla kombatantów w trudnej sytuacji

Kombatantom w trudnej sytuacji zdrowotnej lub materialnej może zostać przyznana pomoc pieniężna w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego lub okresowa pomoc pieniężna. Aby uzyskać taką pomoc należy złożyć wniosek do Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych lub Związku Inwalidów Wojennych, jeśli wnioskodawcą jest osoba pobierająca rentę inwalidy wojennego lub rentę rodzinną po inwalidzie wojennym.

Szef Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych może, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, przyznać doraźną pomoc pieniężną ze środków, znajdujących się w jego dyspozycji.

Dodatkowe uprawnienia

Kombatanci mają prawo także do :

• 50 % ulgi taryfowej w transporcie miejskim i 51% ulgi w transporcie krajowym
• pierwszeństwa w korzystaniu z opieki środowiskowej
• pierwszeństwa do miejsca w domu opieki społecznej
• pierwszeństwa w świadczeniach opieki zdrowotnej
• darmowej porady prawnej

Dodatek za tajne nauczanie

Dodatek za tajne nauczanie przysługuje nauczycielowi z ustalonym prawem do emerytury, który podczas okupacji w okresie II wojny światowej prowadził tajne nauczanie lub przed 1 września 1939 roku uczył w polskich szkołach na obszarze Wolnego Miasta Gdańska lub III Rzeszy. Kwota dodatku podlega waloryzacji. W roku 2022 wysokość dodatku to 256,44 zł.

Dodatki przysługujące osobom deportowanym

Osobom zesłanym lub deportowanym przez władze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, które nie otrzymały odszkodowania na podstawie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, przysługuje świadczenie pieniężne w wysokości 200 zł za każdy miesiąc poddawania represjom. Całkowita wysokość świadczenia nie może być niższa niż 2400 zł. Organem właściwym jest Urząd do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych

Osoby deportowane do pracy przymusowej oraz osadzone w obozach pracy przez III Rzeszę i ZSRR, które nie pobierają dodatku kombatanckiego lub dodatku za tajne nauczanie mogą ubiegać się o świadczenie pieniężne za każdy pełny miesiąc pracy, nie więcej jednak niż za 20 miesięcy. Świadczenie wypłacane jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie decyzji Szefa Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w kwocie od 12,86 zł za 1 miesiąc do 256,44 zł za 20 miesięcy.

Dodatki dla działaczy opozycji antykomunistycznej

Zgodnie z ustawą o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych przez osobę represjonowaną należy rozumieć osobę, która między 1 stycznia 1956 a 31 lipca 1990 roku:

• przebywała w więzieniu lub miejscu odosobnienia
• przez ponad 30 dni pełniła zasadniczą służbę wojskową lub czynną służbę wojskową w ramach ćwiczeń wojskowych, do której odbycia została powołana z przyczyn politycznych
• brała udział w wystąpieniach wolnościowych i w skutek tego była np. inwigilowana, relegowana z uczelni lub zwolniona z pracy
• wielokrotnie skazywana za wykroczenia za działalność niepodległościową

Status działacza opozycji antykomunistycznej przysługuje jedynie osobie, która nie współpracowała z organami bezpieczeństwa.

Działaczowi opozycji antykomunistycznej i osobie represjonowanej przysługuje prawo do świadczenia pieniężnego i pomocy pieniężnej przyznawanej przez Szafa Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Świadczenie pieniężne wypłacane jest co miesiąc lub jednorazowo. Świadczenie miesięczne wypłacane jest na wniosek w wysokości 492,74 zł. W momencie złożenia wniosku o świadczenie należy przedłożyć zaświadczenie z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o rezygnacji z dodatku kombatanckiego, świadczenia w wysokości dodatku kombatanckiego, ryczałtu energetycznego, czy dodatku kompensacyjnego na czas pobierania świadczenia pieniężnego. Inaczej sytuacja ma się w przypadku jednorazowego świadczenia pieniężnego, które przyznawane jest z urzędu, bez konieczności złożenia wniosku. Decyzję o wypłacie 3000 zł jednorazowego świadczenia pieniężnego podejmuję Szef Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Pomoc pieniężna może mieć charakter jednorazowy lub okresowy i jest przyznawana osobom represjonowanym w trudnej sytuacji materialnej lub zdrowotnej. Udzielenie pomocy pieniężnej warunkowane jest posiadanym dochodem.

Pomoc pieniężna jednorazowa przysługuje jeżeli:

• dochód osoby samotnej nie przekracza 290% najniższej emerytury
• dochód na osobę nie przekracza 220% najniższej emerytury
• dochód osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji nie przekracza 350% najniższej emerytury

Pomoc pieniężna okresowa przysługuje jeżeli:

• dochód osoby samotnej nie przekracza 220% najniższej emerytury
• dochód na osobę nie przekracza 150% najniższej emerytury

Osobom legitymującym się statusem osoby represjonowanej i pobierającym emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy przysługuje prawo do świadczenia wyrównawczego. Świadczenie wyrównawcze przysługuje jeśli kwota pobieranej emerytury lub renty nie przekracza 2676,88 zł brutto. Wysokość świadczenia wyrównawczego to kwota stanowiąca różnicę między kwotą 2676,88 zł a pobieranym świadczeniem emerytalnym lub rentowym.

Na podstawie ustawy osoby represjonowane mają również możliwość korzystania z:

• ulgi taryfowej 50% na komunikację miejską i 51% na komunikację krajową
• dodatkowego 5 dniowego urlopu wypoczynkowego
• świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością
• dodatku mieszkaniowego jeśli przepisy samorządowe tak stanowią

Dodatek pielęgnacyjny?

Kombatantom, pobierającym emeryturę lub rentę przysługuje dodatek pielęgnacyjny . Świadczenie przysługuje kombatantowi, który:

• ma orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji
• ukończył 75 rok życia

Dodatek pielęgnacyjny jest wypłacany co miesiąc, jako dodatek do świadczenia emerytalnego lub świadczenia rentowego. Wysokość emerytury nie ma wpływu na przyznanie dodatku.

Zgodnie z komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15.02.2022 r. (M.P. z 2022 r. poz. 260), dodatek pielęgnacyjny wynosi 256,44 zł . Kwota dodatku pielęgnacyjnego jest co roku waloryzowana.

Dodatek pielęgnacyjny przyznawany jest:

• z urzędu – w przypadku osoby po 75 roku życia
• na wniosek – w przypadku osoby całkowicie niezdolnej do pracy i samodzielnej egzystencji

Wniosek należy złożyć osobiście w placówce ZUS lub drogą listowną. Do wniosku załączamy zaświadczenie o stanie zdrowia OL-9. Zaświadczenie wypełnia lekarz.

Dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie, która przebywa w zakładzie opiekuńczo – leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno – opiekuńczym, chyba że przebywa poza tym zakładem przez więcej niż dwa tygodnie w miesiącu.

Odszkodowanie i zadośćuczynienie

Mówiąc o świadczeniach przysługujących osobom represjonowanym nie można nie wspomnieć o ustawie z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Na podstawie ustawy osoby wobec których w okresie od 1 stycznia 1944 r. do 31 grudnia 1989 r. wydane zostało orzeczenie przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub organy pozasądowe mają prawo do ubiegania się od Skarbu Państwa wypłaty odszkodowania i zadośćuczynienia. Ważne by zarzucany lub przypisany represjonowanemu czyn był związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.