Odszkodowanie za internowanie w stanie wojennym. Na czym polegało internowanie w stanie wojennym?
Internowania to jedna z czynności stosowanych wobec osób represjonowanych w stanie wojennym. Słowo internowanie pochodzi od łacińskiego wyrazu internus, czyli “wewnętrzny”. Według definicji słownika historycznego, jest to przymusowe umieszczanie w specjalnych obozach osób biorących udział w wojnie. Internowanie najczęściej stosowano wobec rozbrojonych oddziałów wojskowych, które przekroczyły granice kraju neutralnego. Przykładem może być internowanie legionów Piłsudskiego w 1917 roku.
O internowaniach mówimy również w kontekście represji wobec osób działających w PRL na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. W tym przypadku internowania były stosowane wobec przeciwników politycznych, którym nie dało się udowodnić przestępstw i skazać w procesie karnym.
W 1981 roku po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego na tej zasadzie internowano opozycjonistów, umieszczając ich w tzw. obozach odosobnienia. Pierwsza akcja internowań miała miejsce w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku. Wówczas zatrzymano większość składu obradującej w Gdańsku Komisji Krajowej NSZZ “Solidarność”. Już w pierwszym tygodniu po wprowadzeniu stanu wojennego internowano 5 tysięcy osób.
Internowanie w czasach PRL – ogromna operacja reżimu
Internowanie w czasach PRL stanowiło ogromną operację reżimu, która objęła w sumie nawet 10 tysięcy osób. Wśród osób poddanych tej formie represji znaleźli się działacze “Solidarności”, ich doradcy, osoby należące do opozycji przed 1980 rokiem, oraz członkowie komisji zakładowych fabryk.
Ogłoszenie stanu wojennego spowodowało również uznanie Lecha Wałęsy, czyli lidera “Solidarności”, za więźnia stanu. Jego nadzorowaniem zajęli się funkcjonariusze Samodzielnej Grupy Ochronnej Biura Ochrony Rządu.
Cała operacja polegała na zatrzymywaniu wrogów reżimu zgodnie z uzgodnionym scenariuszem. W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 funkcjonariusze MO (Milicji Obywatelskiej) pojawiali się w drzwiach mieszkań podejrzanych działaczy. Zgodnie w doniesieniami osób, które doświadczyły internowania, niejednokrotnie używano wobec nich siły fizycznej. Używano łomów, demolowano mieszkania. Grożono zsyłką na Syberię, co dodatkowo potęgowało strach represjonowanych. W końcu opozycjonistę zabierano, a rodzina internowanego była pozostawiana na pastwę losu.
Gdzie przetrzymywano internowanych w stanie wojennym?
Opozycjonistów przetrzymywano w więzieniach lub miejscach odosobnienia, tzw. obozach dla internowanych. Na mocy zarządzenia Ministerstwa Sprawiedliwości powstały 52 ośrodki internowania rozmieszczone na terenie całego kraju, m.in. w Piotrkowie Trybunalskim, Bydgoszczy-Fordonie, Głogowie, Cieszynie, Wrocławiu, Wronkach, Kielcach-Piaskach, Kwidzynie, Lublinie, Raciborzu, Sieradzu, Strzebielinku k. Wejherowa, oraz Warszawie-Białołęce. Oprócz tego zatrzymani byli osadzani w aresztach śledczych i ośrodkach wczasowych, np. w Gołdapi, Jaworzu, czy Darłówku.
Zdecydowanie najgorsze warunki panowały oczywiście w aresztach śledczych oraz celach więziennych, gdzie panował brud i mróz. Internowani nie otrzymywali też porządnych posiłków i często używano wobec nich siły fizycznej. Pilnowaniem opozycjonistów zajmowała się Służba Więzienna, a inwigilacją SB (np. za pomocą podsłuchów umieszczanych w miejscach przetrzymywania internowanych). Lepsze warunki miały osoby osadzone w ośrodkach wczasowych, jednak to również miało pewien cel, którym było podzielenie społeczeństwa i wywołanie rozłamu w opozycji (wpływowi opozycjoniści mieli mieć “lepiej”, a ci mniej wpływowi – gorzej).
Dziś za internowanie po ogłoszeniu stanu wojennego można zgłosić roszczenie odszkodowania lub zadośćuczynienia.
Byłeś internowany? Możesz uzyskać odszkodowanie od Skarbu Państwa
Jesteś osobą internowaną w stanie wojennym i chcesz rekompensaty za doznaną krzywdę? A może rodziną osoby, która działała na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego?
Musisz wiedzieć, że osobie poszkodowanej w wyniku internowania przysługuje zadośćuczynienie bądź odszkodowanie za poniesioną szkodę. Orzeka o tym sąd okręgowy, ewentualnie sąd apelacyjny. Osoba poszkodowana może uzyskać dobre odszkodowanie dzięki wprowadzeniu tzw. Ustawy lutowej 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.
- Warunkiem roszczenia odszkodowania jest więc internowanie wnioskodawcy za czyn zarzucony lub przypisany, który wiązał się z działalnością niepodległościową.
Podstawę do wypłaty odszkodowania stanowi orzeczenie skazujące w okresie od 1.01.1944 do 31.121989 r., które po wprowadzeniu Ustawy lutowej w 1991 r. zostało uznane za nieważne. W przypadku osób internowanych wystarczy decyzja o internowaniu wydana po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce.
Ile wynosi maksymalna wysokość odszkodowania za internowanie?
Na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 marca 2011 roku maksymalna kwota odszkodowania i zadośćuczynienia uległa zmianie. Wcześniej kwota należnego wnioskodawcy odszkodowania była ograniczona widełkami i mogła wynieść maksymalnie 25 tys. złotych. Te ograniczenia zostały jednak uchylone wyrokiem Trybunału i dzięki temu obecnie można uzyskać dobre odszkodowanie w wysokości kilkudziesięciu lub kilkuset tysięcy zł, a w wyjątkowych przypadkach – nawet kilku milionów złotych.
Rekompensata nie tylko dla osób represjonowanych
Kto może uzyskać od Skarbu Państwa odszkodowanie bądź zadośćuczynienie? Roszczenie odszkodowania należy zgłosić do sądu okręgowego. Jednak przed tym konieczne jest zdobycie dowodów rozmiaru szkód materialnych oraz niematerialnych wynikających z internowania wnioskodawcy.
Mimo to nie tylko sam poszkodowany może uzyskać dobre odszkodowanie. Po jego śmierci roszczenie odszkodowanie należne osobie internowanej przechodzi na jej najbliższą rodzinę: małżonka, dzieci i rodziców.
Jeśli do należnego wnioskodawcy odszkodowania mają prawo najbliżsi, roszczenie odszkodowania należy poprzeć aktami stanu cywilnego, które potwierdzają związek małżeński lub pokrewieństwo.
- Jak więc widać, internowanie wnioskodawcy daje mu prawo do roszczenia o zadośćuczynienie lub odszkodowanie. Oprócz tego roszczenie odszkodowania należy się rodzinie za szkody wyrządzone w wyniku internowania (jeżeli osoba internowana nie żyje).
Wyroki sądu okręgowego, apelacyjnego i Sądu Najwyższego
Biorąc pod uwagę liczne wyroki sądów okręgowych, wyroki sądów apelacyjnych, a także Sądu Najwyższego, który w jednym ze swoich wyroków uznał, że “odszkodowania za internowanie mają być godziwe”, kwoty zadośćuczynienia i odszkodowania przysługujące osobie poszkodowanej mogą być naprawdę wysokie.
Doskonałym przykładem jest przypadek Jana Karandzieja, który tuż po upadku PRL wystąpił z roszczeniem odszkodowania w maksymalnej wówczas wysokości 25 tys. zł. Jednak sąd zasądził odszkodowanie w kwocie jedynie 15 tys. złotych, wskazując, że tak wysoką kwotę jak 25 tys. zł tytułem zadośćuczynienia czy odszkodowania przewidziano dla najcięższych represji.
Jednak po uchyleniu poprzeczki 25 tys. złotych przez Trybunał Konstytucyjny, Karandziej wystąpił o wznowienie postępowania, aby uzyskać należne odszkodowanie w wyższej kwocie. Choć sąd apelacyjny odmówił mu wznowienia sprawy, to bieg sprawie przywrócono po skardze nadzwyczajnej ze strony Prokuratora Generalnego. Wtedy Sąd Najwyższy przychylił się do stanowiska Prokuratora, uznając, że wnioskodawcy odszkodowania należy się wyższa kwota za szkody wyrządzone w okresie PRL. Sprawa będzie prowadzona ponownie i pozostaje mieć nadzieję, że tym razem dojdzie do naprawienia szkody Karandzieja.
Roszczenie odszkodowania za internowanie – co jest potrzebne?
Dokumenty potrzebne do roszczenia odszkodowania to m.in. pisma stanowiące podstawę roszczeń osoby poszkodowanej, czyli orzeczenie, w którym sąd uchylił wyrok sądu z czasów PRL lub dokumenty dowodzące internowania po 1981. Przydatne będą też wszelkie pisma wskazujące wysokość utraconego majątku czy zły stan zdrowia, który jest wynikiem internowania.
Jak wspomnieliśmy, formą rekompensaty przysługującej osobie internowanej, jest zadośćuczynienie bądź odszkodowanie. Ustalenie wysokości odszkodowania i zadośćuczynienia zależy od rozmiaru poniesionej szkody. Jednak każda z tych form rekompensaty jest przyznawana za coś innego:
- Ustalając wysokość należnego wnioskodawcy zadośćuczynienia sąd uwzględnia szkody o charakterze niematerialnym. Zadośćuczynienie przysługuje osobie, która w wyniku niesłusznego internowania cierpiała ze względu na np. utracony czas, rozłąkę z najbliższymi, niegodziwe traktowanie itd. W przypadku takich roszczeń osoby poszkodowanej chodzi więc o wszelkie szkody psychiczne i fizyczne w związku z wykonaniem decyzji o internowaniu.
- Natomiast prawo do otrzymania odszkodowania wynika bezpośrednio z doznanych strat materialnych, czyli np. jeśli wnioskodawca wskutek internowania utracił majątek lub dochody. Internowany ma wówczas prawo dochodzenia odszkodowania zarówno za majątek utracony przez działanie organów państwowych, jak i szkody, jaka wynikła dla niego z utraty dochodów.
Można więc uznać, że zakres roszczeń, który przysługuje osobie poszkodowanej, jest dość szeroki.
Chcesz uzyskać dobre odszkodowanie? Zwróć się do nas
Podsumowując, aktualnie można uzyskać nawet do kilkuset tysięcy zł tytułem zadośćuczynienia lub tytułem odszkodowania. Wysokość należnej wnioskodawcy rekompensaty jest ustalana na podstawie m.in. okresu internowania, rozmiaru doznanych szkód, czy stanu zdrowia wnioskodawcy.
Wprowadzenie Ustawy lutowej stało się podstawą do uzyskania jednorazowego odszkodowania od Skarbu Państwa. Dzięki wyrokowi TK z 2011 r. wyznaczając odszkodowanie, sąd ma prawo zasądzić kwotę wyższą niż 25 tys. zł.
W przypadku śmierci osoby, niezależnie od wysokości odszkodowania, sąd ma prawo zasądzić od Skarbu Państwa pokrycie kosztów jej symbolicznego upamiętnienia.
Jeśli chcesz uzyskać zadośćuczynienie lub dobre odszkodowanie za doznaną w czasach PRL krzywdę wynikłą z:
- wykonania orzeczenia za działalność niepodległościową
- decyzji o internowaniu,
zwróć się do kancelarii Vestra. Służymy ekspercką wiedzą i doświadczeniem w zakresie uzyskania odszkodowania dla osób represjonowanych w czasach komunizmu. Skontaktuj się z naszym zespołem, aby uzyskać bezpłatną poradę prawną. Pamiętaj, że zgłosić roszczenie odszkodowania ma prawo zarówno sam poszkodowany, jak i jego rodzina!